Banken beloofden na de crisis dat de klant weer centraal zou komen te staan. De top van ING legt de prioriteiten echter nog altijd elders: bij de kortetermijnaandeelhouder die koste wat kost gepaaid moet worden, signaleert Z24’s Jeroen de Boer.
Een curieus interview met bestuursvoorzitter Ralph Hamers van ING, woensdag in Het Financieele Dagblad. Hamers ageert tegen een plan van minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën, die Nederlandse grootbanken strengere eisen wil opleggen voor het versterken van de financiële buffers dan in de rest van Europa.
Het tegenargument? De klant is straks de dupe. Als banken zich aan de nieuwe buffereis moeten houden, zo redeneert Hamers, kunnen ze geen onderscheid meer maken tussen het risico van verschillende hypotheken en kunnen ze ook geen rentekorting meer geven als huiseigenaren vervroegd aflossen.
Risico hypotheken en rentekorting
In deze technische discussie gaat het om het verschil tussen het afzetten van bancaire buffers tegen de naar risico gewogen bezittingen aan de ene kant, en een maatstaf waarbij simpelweg wordt gezegd dat een bank een bepaald percentage van zijn balanstotaal moet aanhouden als eigen vermogen. Dit laatste wordt de ‘leverage ratio’ genoemd en die wil Dijsselbloem wat zwaarder aanzetten voor Nederlandse grootbanken.
ING-topman Hamers stelt dat als de nadruk op de ‘kale’ leverage ratio komt te liggen, banken in het rentebeleid geen onderscheid meer kunnen maken tussen hypotheken met een laag en een hoger risicoprofiel. “Dan is er bijvoorbeeld geen prikkel meer voor klanten om hun hypotheek eerder af te lossen. De rente die ze betalen gaat dan niet mee omlaag”, aldus Hamers tegenover het FD.
Nu is het zo dat als je bij een hypotheeklening tussentijds aflost en de hypotheek lager wordt in verhouding tot de waarde van de woning, er bij het afspreken van een nieuwe rentetermijn een voordeel kan zijn. Als je in een lagere risicocategorie valt bij de bank, kun je een rentekorting krijgen. De bank beloont je dan voor het feit dat zijn balans is opgepoetst, omdat jouw lening voortaan als weinig risicovol door het leven gaat.
Rentekorting en extra aflossen
Om een voorbeeld te geven: de rentekorting bedraagt vaak zo'n 0,2 procent per risicocategorie. Als je een hypotheek van 200 duizend euro hebt en daarvan 50 duizend euro vervroegd aflost, zou je bij de overblijvende lening van 150 duizend euro zonder de rentekorting een bruto voordeel van 300 euro per jaar missen. Netto, dus rekening houdend met de hypotheekrenteaftrek, is dat voordeel nog lager.
Toch is het niet niks. Maar was die rentekorting beslissend ten aanzien van het al dan niet aflossen op de hypotheek? Stel dat je netto 3 procent aan rentelasten had in de oude situatie, dan bespaar je met de aflossing van 50 duizend euro elk jaar 1.500 euro aan rente. Om compleet te zijn moet je ook rekening houden met de spaarrente op het kapitaal dat je inzet voor aflossing, maar momenteel levert sparen erg weinig op.
In elk geval kun je vraagtekens stellen bij de bewering van Hamers dat vervroegd aflossen echt wordt ontmoedigd. Dat hangt sterk af van de hoogte van het af te lossen bedrag en de betaalde hypotheekrente. Het wordt misschien iets minder voordelig, maar die rentekorting geeft in de praktijk waarschijnlijk zelden de doorslag.
Verder is de redenering van de ING-topman voor nieuwe hypotheekleningen een stuk minder relevant. Die vallen sinds 2014 immers onder een regime waarbij het verkrijgen van hypotheekrenteaftrek gekoppeld is aan een plicht tot jaarlijkse aflossing van een deel van de hypotheek. Bij een dergelijk constructie speelt de noodzaak tot extra vervroegde aflossing veel minder dan bij oudere hypotheekconstructies.
Klant eerst of aandeelhouder eerst?
Vreemd is echter vooral de impliciete boodschap die ING-topman afgeeft: alleen als de overheid een bank qua buffereisen 'zacht' behandelt, krijgt de klant een financieel voordeel. De bank piekert er kennelijk niet over klanten die prudent omgaan met hun hypotheekschuld uit eigen beweging te belonen.
Bovendien heeft de klant uiteindelijk veel meer belang bij een sterke bank dan bij een paar tienden procentpunt korting.
Als klant bankier je graag bij een bank die in ruige tijden voldoende vet op de botten heeft en zonder staatssteun kan. Een omvallende bank geeft veel gedoe en je bent niet zeker van je spaargeld. Daarnaast ben je behalve klant ook belastingbetaler. Hoe minder riskant de bank, hoe kleiner de kans dat er staatssteun nodig is om de bank overeind te houden.
Angst voor de aandeelhouder
Op korte termijn is er eigenlijk maar één groep die echt nadeel kan ondervinden van hogere kapitaaleisen: de aandeelhouders van de bank. En blijkbaar heerst er bij het bestuur van ING nog altijd een panische angst om aandeelhouders te schofferen.
Hogere buffereisen kunnen immers betekenen dat banken vers kapitaal moeten ophalen door nieuwe aandelen uit te geven. Dat is namelijk de meest voor de hand liggende manier om het eigen vermogen van de bank op te krikken. Maar zo'n aandelenemissie drukt doorgaans de beurskoers, waarbij zittende aandeelhouders pijn lijden.
Nederlandse grootbanken zuinig met kapitaalversterking
ING is overigens niet de enige bank die aandeelhouders op de korte termijn uit de wind houdt, door geen nieuwe aandelen uit te geven. Ook andere Nederlandse grootbanken doen dat niet, signaleert toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) in een dinsdag gepubliceerde risicoanalyse. Veel andere Europese banken hebben dat wel gedaan.
DNB wijst erop dat Nederlandse grootbanken hopen aan scherpere internationale kapitaaleisen te kunnen voldoen door winsten de komende jaren te gebruiken om hun buffers te versterken.
Een wat wankele strategie stelt de toezichthouder: "Het risico bestaat echter dat de winstontwikkeling tegenvalt, of dat de Comprehensive Assessment leidt tot extra kapitaalbehoefte." Met dit laatste doelt de Nederlandse toezichthouder op een stresstest van banken door de Europese Centrale Bank (ECB) die dezer dagen wordt afgerond.
Stresstest ECB
Econoom Casper de Vries stelde in dit verband afgelopen maand dat de ECB met de 'stresstest' een unieke kans heeft om alle grootbanken in Europa te dwingen hun kapitaalbuffers te verhogen. "Dat betekent ook Nederlandse en Duitse banken, ondanks het gezang van deze en gene dat die er zo goed voorstaan", aldus De Vries tegenover discussieplatform Me Judice.
Herkapitalisatie van banken is volgens De Vries de beste manier om de kredietmachine in Europa weer op gang te brengen, aangezien banken met hogere buffers meer armslag hebben om ook wat risicovollere leningen te verlenen aan bijvoorbeeld het midden- en kleinbedrijf.
Het alternatief is volgens De Vries dat Europese banken voortsukkelen als 'zombiebanken' die hun basisfuncties niet goed vervullen - net als in Japan in de jaren 90 is gebeurd.
Achilleshiel grootbanken
Een belangrijke aanvullende reden voor Dijsselbloem om Nederlandse grootbanken juist niet te sparen bij het verhogen van de kapitaalbuffers, is dat ze op het punt van de 'kale' buffers relatief zwak scoren.
De 'leverage ratio' van Nederlandse grootbanken is laag vergeleken met collega's in veel andere Europese landen, blijkt onder meer uit een recente analyse van het Centraal Planbureau. Zie hiervoor de onderstaande grafiek, waar de kale bankbuffers per land worden vergeleken in de oranje balkjes.
(klik voor uitvergroting)
Het tegenargument van Nederlandse grootbanken dat ze goed scoren als je de bankbuffers afzet tegen de naar risico gewogen bezittingen, mag in het licht van de kredietcrisis met een korrel zout worden genomen.
Immers, toen zakenbank Lehman Brothers in 2008 omviel en een schokgolf door de financiële wereld zond, bleek dat risicomodellen die banken hanteren bij het beoordelen van de waarde van uitstaande kredieten en beleggingen op grote schaal faalden.
Minister Dijsselbloem heeft dus alle reden om voet bij stuk te houden, als hij extra streng wil zijn voor Nederlandse grootbanken. En gelet op de miljarden die tijdens de kredietcrisis beschikbaar zijn gesteld om ING, ABN Amro en SNS Reaal overeind te houden, hebben Nederlandse topbankiers alle reden om zich in deze discussie bescheiden op te stellen.
Lees ook
Rood staan bij de bank: hier moet je op letten
Tikkende tijdbom: de wereld bouwt steeds meer schuld op
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl